دین (قسمت دهم)

بسم الله الرحمن الرحیم

هفتم از عوامل دین گریزی و سستی در دین: هواپرستی
 أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرهِ غِشَاوَةً فَمَن یَهْدِیهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَکَّرُونَ.(جاثیه23)
 پس آیا دیدى کسى را که هوس خویش را معبود خود قرار داده و خدا او را دانسته گمراه گردانیده و بر گوش او و دلش مهر زده و بر دیده‏اش پرده نهاده است آیا پس از خدا چه کسى او را هدایت‏خواهد کرد آیا پند نمى‏ گیرید.

کسی که از هوای نفسش پیروی می کند از درک حقیقت عاجز است و قدرت تشخیص ندارد.چشم دل این افراد کور و قلب و گوششان مهر خورده است به این معنا که دیگر درک ندارند.
از نظر قرآن کریم نفس دارای مراتبی است. پایین ترین مرتبه نفس به نفس امّاره، یعنی نفسی که به بدی ها امر می کند، گفته می شود. در یک مرحله بالاتر و بعد از آن که شخص با خودسازی به مرتبه نفس لوّامه، یعنی نفس ملامت گر می رسد، این نفس که همان وجدان اخلاقی انسان است، او را به خوبی ها امر می کند و از بدی ها با سرزنش کردن از درون باز می دارد.
در نتیجه این تعریف می توان گفت: هوا به معنای خواسته است و پیروی از هوای نفس؛ یعنی تبعیت از خواسته های افراطی نفس اماره.
هوای نفس از آن جهت مذموم است که زمینه ساز انواعی از انحرافات عملی و اخلاقی و اجتماعی و حتی پدید آمدن بیماری های روانی و بدنی برای انسان می شود و آدمی را به وادی گمراهی و ظلم و گناه و خروج از انسانیت و ایمان سوق می دهد.
از دیدگاه لغویین هوی در میل های بد و ناپسند و خوب هر دو به کار می رود اما در قرآن بیشتر در خواهش های مذموم به کار می رود.
می توان گفت: هوای نفس به هر عمل و رفتار، ظاهری و باطنی گفته میشود که در جهت مخالف خواسته و اراده خداوند متعال باشد. غفلت ازیاد خدا، فراموش کردن نعمتها، نیکیها، حکومت واقتدار الهی و پیروی از شیطان و شیطان صفتان، افراد و تفریط در اعمال و رفتار، برخی از مصادیق پیروی از هوای نفس میباشد. خداوند متعال در سوره کهف با اشاره به این نکته میفرماید: وَ لا تُطِعْ مَنْ اَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَ اتّبَعَ هَواهُ وَ کانَ اَمْرُه فُرُطاً(ای رسول ما! از کسانی که قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم اطاعت مکن ؛ همانها که از هوای نفس پیروی میکردند و کارهایشان از روی افراط و تفریط است.
در قرآن پیروی از هوی نفس مورد نکوهش و مذمت قرار گرفته است و کسانی که از هوی و هوس پیروی نمی کنند مورد ستایش و تشویق پروردگار متعال قرار گرفته اند:
«وَ أَمّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى‏ فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوى‏؛ و اما کسى که از ایستادن در برابر پروردگارش هراسید و نفس خود را از هوس باز داشت. پس جایگاه او همان بهشت است.(نازعات41)
در تاریخ از افراد زیادی یاد شده که بخاطر پیروی از هوای نفس دین خود را بدنیا فرختند. افرادی مثل بلعم باعورا،
برصیصای عابد،طلحه،زبیر و .....
مولا  امیرالمؤمنین در روایتی در این باره می فرمایند: من أطاعَ هَواهُ باعَ آخرتَهُ بِدُنیاه.کسی که از هوای نفسش
تبعیت کند آخرتش را بدنیایش فروخته است.(غررالحکم)
در منابع روایی می بینیم که غلبه کردن بر هوای نفس،نشانه شجاعت شمرده شده که در این باره پیامبر می
فرمایند:أَشجَع الناسِ مَن غَلَبَ هَواهُ شجاعترین مردم کسی است که بر هوای نفس خود غلبه کند.(معانی
الاخبار)

                                                  نویسنده: حجت الاسلام محمد صنایعی