دمی در مهمانخانه الهی (قسمت دوم)
اهداف و نتایج ماه مبارک رمضان در بیان رسول الله (ص)
در روزهای پایانی ماه شعبان، رسول اکرم (ص) مصلحت دانستند بندگان خدا را با حقیقت ماه مبارک رمضان بیشتر آشنا کند و مومنان را برای ورود به رمضان و برای جلب بیشتر رحمت الهی، آماده سازند. در این نوشتار بنا دارم اهدافی را که ایشان برای مومنین در این ماه متذکر شده‌اند را بر اساس خطبه شعبانیه بیان نمایم.
1- یادآوری قیامت
واذکُروا بِجوعِکُم وَ عَطَشِکُم فیه جُوعَ یَومَ القیامَةِ و عَطَشَه"[i]
یکی از اهداف ماه مبارک رمضان، یادآوری قیامت توسط تشنگی و گرسنگی است. در واقع این دو احساس، باید ما را به کمبودهای خود در قیامت متذکر گرداند و ما را برای جبران خطاها بیدار گرداند. گفتیم ماه رمضان، مقدمه تقوا است. تقوا به معنای محافظت است. محافظت از خود در برابر غفلت‌های نفس و وسوسه‌های شیطان. محافظت بر حریم الهی و رعایت حدود الهی. یکی از بهترین راهکارهای کسب تقوا، یاد مرگ و قیامت و سرای باقی است. حال رمضان با تشنگی و گشنگی خود، یادآور سختی‌ها و تشنگی‌های قیامت است. پس حقیقتا می‌تواند موثرترین عامل در کسب تقوا باشد.
2- انفاق به نیازمندان
وَ تَصَّدَّقوا علی فُقَرائکُم و مَساکینِکُم[ii]
انفاق به فقرا مختص زمان یا شرایط خاصی نیست اما پیامبر این ماه را به عنوان ماه تصدّق و کمک به محرومان جامعه تعیین فرموده‌اند. در ماه مبارک رمضان، به علت صفای باطنی و صفای درونی که در مومنین ایجاد می‌گردد، مال دوستی و تعلق به دنیا کاهش می‌یابد و در نتیجه امکان انفاق بی‌مزد و منت یعنی همان انفاق مطلوب اسلامی بیشتر خواهد شد.
واژه تصدق، بیانگر این است که انفاق مسلمان باید از صداقت ایمانی برخیزد. نکته زیبا در این جمله، ذکر کلمه "فقرائکم" می‌باشد. یعنی فقیران شما. پیامبر با این جمله حس تعهد را نسبت به نیازمندان جامعه شعله‌ور می‌نماید.
3- اصلاح روابط اجتماعی
در ادامه خطبه، رسول رحمت چندین نکته اخلاقی را می‌فرمایند که رعایت آن‌ها می‌تواند روابط اجتماعی مومنین را بهبود ببخشد.
وَقِّروُا کُبارَکُم وَ ارحَمُوا صُغارَکُم[iii]
بزرگانتان را تکریم و تعظیم کنید و کوچک‌هایتان را مشمول رحمت و رافت خود قرار دهید. رسول الله در این ماه ما را به اصل اکرام و احترام و مهرورزی دعوت می‌نمایند و قصد دارند ادب و احترام در این ماه در جامعه گسترش یابد تا الگویی مناسب برای ادامه سال فراهم آید. کِبَر و صِغر سنی، یک امر نسبی می‌باشد و هر انسانی، خود مبدا این تقسیم است. در واقع این دستور نوع رفتار ما با سایر افراد جامعه را مشخص می‌کند. بزرگترها نیازمند تکریم و احترام می‌باشند و کوچکترها برای تربیت مناسب، نیازمند دریافت لطف بیشتری می‌باشند.
سپس پیامبر ارتباط با نزدیکان را به طور خاص مورد تاکید قرار می‌دهند و می‌فرمایند:
وَ صِلوا اَرحامَکُم[iv]
پیامبر ما را به تقویت روابط در خانواده که اولین و اصلی‌ترین واحد اجتماع است، دعوت می‌نماید. صله رحم به معنای پیوند و همبستگی با خویشاوندانی است که از ناحیه نسبت و نسب دارای پیوند هستند. صله رحم از واجبات بسیار مورد تاکید قرآن است و کسی که روابط خانوادگی خود را ترک می‌کند، مورد مذمت شریعت قرار می‌گیرد.
در واقع برای داشتن جامعه قوی و مستحکم، ابتدا باید واحدهای کوچکتر آن مستحکم شوند. حال رمضان که ماه برکت الهی است و هر فضیلتی ارزش دوچندان دارد، ارتباط با نزدیکان در آن از اهمیت خاصی برخوردار است.
در نوشتار بعد به وظایف مومنین در ماه مبارک رمضان اشارتی خواهد شد.
ان شاءالله خداوند توفیق دستیابی به اهداف بیان شده در ماه رمضان را به همه ما عنایت فرماید. آمین.
نویسنده: مهندس حسین وفابخش