امیرالمومنین(ع) و تربیت فرزند

بسمه تعالی

فلسفه تربیت فرزند از دغدغه هایی است که مرزهای زمان و مکان را درنوردیده و همچنان ذهن بشریت و اندیشمندان را به خود مشغول داشته است،متفکران غربی به فراخور جامعه ای که در آن زندگی میکنند وایدئولوژی حاکم بر آن جامعه با مشکلات فرهنگی ،آموزشی و تربیتی خاص خود مواجه اند.از ضرورت تربیت فرزند همان بس که ملت هایی که از امکانات تربیتی بیشتری برخوردارند،به آسانی به اهداف سیاسی،اجتماعی و اقتصادی خود دست میابند.تربیت از اساسی ترین ضروریات زندگی بشر بوده و در همه شئون زندگی انسان ،چه جنبه های فردی و چه جنبه های اجتماعی نقش اساسی و مستقیم دارد.

از این روست که مشاهده میکنیم برخی از صاحبنظران و دانشمندان، معتقدند که تربیت، آینه ای است که فلسفه ی زندگی هر اجتماع و اهداف و میزان آگاهی های آن اجتماع را منعکس میکند.تمدن،میراثی اجتماعی است که بشریت در بدست آوردن آن تلاش کرده و در زمینه ی آن کوشیده است و این میراث جز بوسیله تربیت از نسلی به نسل دیگر انتقال نیافته است زیرا تربیت عامل انتقال اندوخته های فکری،ارزشهای والای انسانی و خصلتهای نیکو از پدران و مادران به فرزندان است.

با کمی تامل در رفتار اطرافیانمان میتوانیم نمونه های فراوانی بیابیم که بدلیل کمرویی پدر یا مادر، فرزند نیز در کارهای گروهی و دسته جمعی شرکت نکرده و حتی توان صحبت کردن در جمع را ندارد و بعضا دیده شده فرزند این خانواده، در جمع دوستان صمیمی خود به راحتی و زیبایی صحبت میکند و ایده های بسیار خوبی را مطرح مینماید ولی وقتی از او درخواست میشود که مطلبش را برای شخص دیگری مطرح نماید، امتناع می ورزد و در صورت اصرار نهایتا با لکنت زبان مطلبی را بیان میکند که این رفتار نشات گرفته از تربیت فرزند در خانواده است.

امیرالمومنین (علیه السلام) و تربیت فرزند

درزمینه تربیت فرزند دانشمندان وپژوهشگران عوامل مختلفی را موثر میدانند از وراثت تامحیط خانه وخانواده ویا حتی محیط محله وشهر وکشور ویا فرهنگ هاوخرده فرهنگهای حاکم بر جامعه!

اما دراین مجال می خواهم توجهی اندک به  سیره عملی امیرالمومنین علی ابن ابیطالب (علیه السلام )در تربیت فرزند داشته باشم زیرا الگوی رفتاری وعملی ایشان است که منتج به تربیت فرزندانی این چنین صالح وسالم ومفید شده است0

درتربیت فرزند معمولا علما و اندیشمندان غربی سعی میکنند فرزندان را طوری تربیت نمایند که برای آینده خود و جامعه مفید باشند .نفع مفید بودن برای جامعه  نهایتا به خود فرد نیز بازمی گردد.

دراینجا می خواهم نظر شما خواننده محترم را به ازدواج امیرالمومنین علی ابن ابیطالب (علیه السلام )جلب کنم .

درزمان ایشان دختران بسیارزیادی آرزوی  ازدواج با شخصیت شجاع ودلیرو بااخلاقی همچون او را داشتند ولی ایشان به سراغ خانواده ای میرود که پدر آن خانواده آخرین پیامبر الهی وخوش اخلاق ترین انسانهاست. وَإِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ. (آیه 4 سوره قلم ) . ومادرایشان باهوش ترین ،وفادارترین وپاک دامن ترین زنان آن عصر یعنی خدیجه کبری(سلام الله علیها)است وازهمه ی دختران ایشان،به خواستگاری بهترینشان یعنی حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) میروند.بنابراین چنین به نظر میرسد که اصل وراثت درتربیت فرزند مهم بوده است که خلیفه و جانشین آخرین پیامبر الهی وکسی که پیامبر خدا (ص) خود راشهر علم واورا درب ورود به آن شهر (انا مدینه العلم وعلی بابها) می داند ، چنین هوشمندانه همسر میگزیند که نتیجه این چنین انتخاب شایسته وتربیت صحیح، دو سلاله پاک بنامهای امام حسن مجتبی (علیه السلام)  وامام حسین (علیه السلام)  است که به اعتراف دوست ودشمن از بهترین و شریف ترین انسانهای زمان خویش بوده اند ونیز تربیت فقط معطوف به اولاد ذکور خانواده نمیشود بلکه حضرت زینب (سلام الله علیها) نیز اسوه شجاعت و پاک دامنی وعلم وتقواست که دراین خانواده تربیت می شود.

پس از شهادت صدیقه طاهره حضرت زهرا (سلام الله علیها) امیرالمومنین (علیه السلام) درصددازدواج بر می آیند وبرای این مهم، برادرشان عقیل بن ابی طالب را مامور این کار می کنند. برایم سوال بود که چرااین مسئولیت خطیر و حساس به ایشان سپرده شده است!!!؟چون افراد صالح و نزدیک تری مانند اباذر،سلمان فارسی و......نیز وجود داشتند.

 با کمی تحقیق در تاریخ متوجه شدم که عقیل بن ابیطالب علم نسب شناسی داشتند.در آن زمان معدود افرادی بودند که به این علم تسلط داشتند.علم نسب شناسی بنابه تعریف از تعیین نسب مردم و روشهای بررسی و تحقیق از آن، سخن میگوید و غرض آن، پیشگیری از خطا در تعیین نسب اشخاص است.بدین معنا که مردم به ایشان مراجعه نموده و پس از معرفی خود عقیل از پدر ومادر وجد وقبیله شا ن برایشان میگفتند.

به همین دلیل امیر المومنین (علیه السلام) ایشان را به حضور طلبیدند و فرمودند که قصد ازدواج دارند. ولی نه باهرشخصی بلکه میخواهند دختری مومنه باشد ازقبیله ای شجاع تا از او صاحب  فرزندانی شجاع ودلیر شوند !!!!!

بنابراین نتیجه میگیریم که امیرالمومنین( علیه السلام)  نقش وراثت رادر تربیت فرزند بسیار مهم وتاثیر گذار می داند که چنین حساسیتی را در انتخاب همسر به خرج میدهند وعقیل نیز پس از تحقیق وبررسی، دختری را به برادر معرفی میکند بنام فاطمه(ملقب به ام البنین) از قبیله وطایفه بنی کلاب .عقیل بن ابی طالب وقتی در حال تشریح مشخصات اوست به نکات جالبی اشاره میکند اول تقوی وایمان وسپس شجاعت قبیله اش!!! ثمره این ازدواج نیز 4 فرزند پسر است که همگی علاوه بر شجاعت ورشاد ت بی مانند، متخلص به اخلاق محمدی اند(صلوات اله علیه) که سرآمد آنها اباالفضل العباس (علیه السلام)  است.

 در بخشی از زندگانی امیرالمومنین (علیه السلام)  رویداد دیگری نیز نظرم را جلب کرد و آن جنگ جمل است.دراین جنگ امیرالمومنین (علیه السلام)  بعنوان فرمانده سپاه  به محمد حنیفه (یکی از فرزندانشان) اشاره میکند و میفرمایند بر کاسه سرت و پاهایت فشار بیاورد (با صلابت) و شمشیرت را بچرخان (با قدرت و شجاعت) قلب سپاه دشمن را بشکاف و خودرا به آن شتر سرخ موی برسان و آن را پی کن (پاهایش را قطع کن)زیرا آن شتر را شیطان سرپا نگه داشته است(قلب فتنه است).محمد در سه مرحله سعی میکند سعی میکند فرمان پدر را اجرا کند ولی بدلیل تراکم سپاه دشمن و شرایط سخت جنگ موفق به این عمل نمیشود.و به نزد پدر بازمیگردد و اظهار عجز و ناتوانی میکند که پدر به او نهیب میزندومیفرمایند: تو ترس را از مادرت به ارث برده ای و این وظیفه را بعهده امام حسن مجتبی(علیه السلام ) میگذارد و عینا همین دستور را به او میدهد و وقتی امام حسن (علیه السلام) موفق به انجام این ماموریت میشود امیرالمومنین(علیه السلام ) در صدد دلجویی از فرزندش (محمد)برمی آید و به نکته ی زیبایی اشاره میکند و میفرمایند فرزندم!ناراحت و غمگین نباش او مادرش فاطمه است(شجاعت را از مادرش به ارث برده) .

مطالب فوق الذکر گوشه ای بسیار اندک از دریای عظیم تربیت فرزند علوی است و مشخص مینماید که ایشان به اصل وراثت در تربیت فرزند معتقد بوده و حتی در سیره عملیشان متوجه میشویم که یکی از فاکتورهای بسیار بسیار مهم و اساسی بوده است .

انشاا...خداوند توفیق دهد تا بتوانیم از سیره عملی ائمه معصومین علیهم السلام  استفاده کنیم و با عنایت خاص حضرت حق (جل جلاله)فرزندانی صالح و سالم و علوی تربیت نماییم چون فرزندان میراث گرانبهایی هستند که در دنیا و آخرت تاثیر گذارند.

 

                                                    نویسنده: دکتر بهرام مقدسی