جلوه نورانی فاطمه در قرآن (قسمت اول)
بسمه تعالی
(این مقاله که به صورت سریالی تقدیم می شود،به طور چکیده در ویژه نامه عصرانه روزنامه قدس در تاریخ 3 اردیبهشت 1393 با همین عنوان منتشر شده است)
بررسی ابعاد شخصیتی فاطمه
(س) – بخش اول
سلام.
در این ایام که در فاصله بین شهادت و ولادت بانوی دو عالم صدیقه طاهره (س) قرار داریم، بهترین مطلبی که می‌توان در مورد آن صحبت کرد، بررسی شخصیت فاطمه زهرا (س) در قرآن کریم است.
بدین منظور، ابتدا به ابعاد شخصیتی ایشان نگاهی اجمالی خواهیم داشت و سپس به جایگاه فاطمه (س) در قرآن اشاره‌‌ای خواهیم کرد.
عوامل
شکل دهنده شخصیت انسان در وراثت
عاملی که انسان هیچ اختیاری در آن ندارد و کاملا ذاتی و غیر اکتسابی است. به دلیل همین عامل است که بزرگان دین تاکید فرمودند در ازدواج دقت نموده و از خانواده‌ای صالح همسر برگزینید زیرا خصوصیات اخلاقی زوجین در تربیت فرزند بسیار موثر است.
2- محیط
بخشی از این عامل اکتسابی و بخش دیگر غیراکتسابی است. محیط در ابتدا شامل خانواده و در سال‌های بعد محیط گسترده اجتماع با شاخصه‌های فرهنگ، اقتصاد، سیاست و ... خواهد بود.
در نظر داشته باشید فرزندان آینه رفتار والدین هستند و به شدت از افراد و محیط پیرامون خود رنگ می‌گیرند.
در واقع اهمیت والدین در تربیت فرزند از دو جنبه قابل بررسی است: اولی وراثت که تاثیر مستقیم رفتارها و عملکرد آن‌ها در فرزند می‌باشد و دوم محیط‌هایی است که والدین در آن حضور داشته و فرزند خود را به سمت آن سوق می‌دهد. مانند مدرسه، دوستان خانوادگی، مهمانی‌هایی که با فرزندان می‌روند و . . . همه این‌ها در شکل گیری شخصیت فرزند موثر خواهد بود.
3- جوهر وجودی
اما مهم‌تر از دو عامل قبل، جوهر وجودی است که عاملی کاملا انتخابی می‌باشد و حتی می‌تواند بر دو عامل قبل غلبه پیدا کند و آن دو را تحت‌الشعاع خود قرار دهد .در واقع این عامل مهمترین پارامتر در سعادت و شقاوت آدمی است.
تاثیر این مولفه را در داستان هابیل و قابیل در قرآن به وضوح می‌توان دید. دو نفر از یک پدر و مادر و در یک محیط تربیتی، یکی قاتل است و دیگری مقتول.
یا در داستان موسی و فرعون، می‌بینیم که ساحران کافری که برای شکست پیامبر خدا، از فرعون طلب جایزه و پاداش دارند، به یک باره با دیدن آیات الهی منقلب گشته و ایمان می‌آورند و می‌گویند: "إنّا إلی ربِّنا مُنقَلِبونَ"[2] اینان انقلاب یافته‌اند، یعنی ماهیت درونیشان تغییر کرده است.
پس به واقع این خود انسان است که می‌تواند از اعماق شقاوت به کوی سعادت با اختیار و انتخاب راه یابد.
در قرآن کریم می‌توان شخصیت‌های بزرگی را پیدا کرد که اوج عظمت آن‌ها صرفا در جوهر وجودی آن‌هاست. یکی از زنان برتر این عالم که خداوند در قرآن از او تجلیل می‌نماید، آسیه، همسر فرعون می‌باشد. او که نه وراثتی ناب دارد و نه محیط تربیتی برجسته‌ای. زنی که در کاخ پر از گناه و و آلودگی فرعون زندگی می‌کند و همسر کسی است که ادعای خدایی دارد و شعار "فقالَ أناربُّکُمُ الأعلی"[3] سر می‌دهد. لیکن آنقدر جوهر وجودی او تکامل یافته و آنچنان نفس او تربیت یافته که جز قرب الهی خواسته دیگر ندارد و می‌گوید:
"ربِّ ابنِ لی عندَکَ بیتاً فی الجَنَّةِ و نَجِّنی مِن فرعونَ و عَمَلِه و نَجِّنی مِنَ القومِ الظّالِمینَ؛ پروردگارا، خانه‌ای برای من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی ببخش"[4]
پس سه ضلع سازنده شخصیت آدمی عبارتند از: وراثت، محیط و جوهر وجودی انسان.
در ادامه به بررسی این سه عامل در کمال وجودی حضرت فاطمه (س) خواهیم پرداخت.[5]
ادامه دارد . . . .
[1] سوره احزاب، آیه 33
[2] سوره اعراف، آیه 125
[3] سوره نازعات، آیه 24
[4] سوره تحریم، آیه 11؛ ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
[5] این مقاله برگرفته از کتاب بانوی تطهیر، نوشته دکتر محمدعلی انصاری می‌باشد.