نمودهای حسن خلق

1) چهره ی گشاده:

امیرمؤمنان علی(ع) می فرماید: « شادی مؤمن در چهره ی اوست و اندوهش در دل. »
مؤمن نباید گرفته و عبوس باشد؛ نباید خشم خود را به دیگران منتقل کند؛ هرکس ناراحتی هایی دارد ولی نباید غم و اندوه خود را به جمع سرایت دهد و باید طوری برخورد کند که هرکس او را می بیند بگوید خوشا به حالش، اصلاً غم ندارد...

 

2) سخن گفتن به دور از نیش و کنایه:

عده ای چنان بد زبانند که در هر جمله ی شان، متلک گویی و تمسخر موج می زند. فرد خوش اخلاق از این عادت به دور است و می کوشد زیبا سخن بگوید.

 

3) انصاف:

فرد خوش اخلاق خود را جدا از دیگران و به قولی « تافته ی جدا بافته » نمی داند و آنچه را برای خود می خواهد، برای دیگران هم می خواهد.

 

4) اظهار و ابراز محبت:

عده ای با آن که قلبشان مملو از مهر همسر و فرزند و دوستان است، محبت خود را ابراز نمی کنند، غافل از اینکه این کار چه قدر زندگی را شیرین می کند. اما محبت هم چون سرمایه ای است که باید به کار انداخته شود تا فزونی گیرد و چند برابر گردد.

از نشانه های حسن خلق ابراز محبت زبانی و عملی است. چنان که روایت شده « اگر شوهری به همسرش بگوید دوستت دارم، هرگز از دل او بیرون نمی رود. »

 

5) سپاس گزاری و قدردانی:

سپاس گزار بودن و قدر دانی از لطف دیگران، به گرمی روابط می افزاید. فرد خوش اخلاق لطف دیگران را « وظیفه » ی آنان نمی داند و بابت خوبی های آنان تشکر می کند و در عین حال می کوشد آن را پاسخ گوید.

 

6) با دقت گوش سپردن به سخنان دیگران:

یکی از ویژگی های فرد بد اخلاق این است که حرف خود را می زند و بعد مهلت نمی دهد طرف مقابل حتی کلمه ای بر زبان آورد و مدام با جملاتی نظیر « می دانم چه می خواهی بگویی... » « این را که خودم می دانستم...» و...، حرف او را قطع می کند. در شرح احوال امام رضا(ع) آمده است که حضرت هرگز سخن کسی را قطع نمی فرمودند؛ با آن که امامان معصوم بی شک از دل دیگران خبر داشته اند...

 

7)  توجه به دیگران:

عده ای تمام فکر و ذکرشان معطوف به خود یا حداکثر معطوف به کسانی است که دوستشان دارند. نمونه ی بارز این ویژگی ناپسند، بی توجهی به کودکان است. بارها شاهد بوده ایم که بزرگ تری هنگام مواجهه با دوستی در خیابان، حتی از ابراز توجه و لطف زبانی به فرزند دوستش نیز دریغ ورزیده است!! غفلت از کودکان بر خلاف سیره ی پیامبری است که قرآن در مورد ایشان فرموده : « خُلق شما خُلقی با عظمت است. » پیغمبر اکرم در ابتدای ماه رمضان فرمودند: « هنگام روزه داری از کودکان غافل نشوید. »چه بسا همین بی توجهی به کودکان در این ماه مبارک، در آنان دافعه ایجاد کند.
از پیغمبر نقل شده است که ایشان در جمع، حتی نگاه خود به حاضران را تقسیم می کردند. در لفظ عربی از عبارت « تعدل نظره » استفاده شده که اشاره ای است ظریف به اینکه پیغمبر حتی با نگاه خود « عدالت » را در توجه به دیگران رعایت می کردند.

 

8)  عذر پذیری:

عده ای گاه آنچنان راه بازگشت را بر خطاکار می بندند که چه بسا باعث طغیان و سرکشی او شود. در حالی که پذیرفتن عذر فردی که پشیمان شده و به اشتباهش اعتراف کرده از نشانه های حسن خلق است. چگونه است که ما خود آرزو می کنیم خدا از خطاهایمان در گذرد و ما را ببخشاید؟ عذر پذیری ( و در صورت ارتکاب اشتباه، عذرخواهی ) از نشانه های حسن خلق است. اما برای آنان که بسیار مغرورند، عذرپذیری و عذرخواهی بسیار دشوار است...

 

نویسنده: استاد مهدی عدالتیان